Dag van de mentale gezondheid : de noodkreet van Mathilde, psychologe bij AZG in België

“Ik doorkruis nu al een paar maanden de straten van Brussel en haar kraakpanden, ik ontmoet mensen en ontdek een andere kant van mijn thuisstad. Ik had deze plaatsen nog nooit eerder bezocht voor ik voor Artsen Zonder Grenzen ging werken. Nu weet ik, heb ik gezien en heb ik begrepen hoe de wereld van een migrant die in mijn land aankomt, eruit kan zien.

Ik ontdekte verhalen van sterke, respectvolle, veerkrachtige en zorgzame mensen die maar één droom hebben: een waardig leven leiden. Deze droom wordt hen elke dag ontnomen door hen te laten denken dat de straat een plek is om te wonen, dat ze daar een thuis kunnen creëren en zich daar goed bij voelen.

De realiteit is veel harder en gewelddadiger: de straat staat gelijk aan de kou, aan de regen, aan honger en ziekte en mishandeling... Een vruchtbare voedingsbodem voor mentale kwetsbaarheden. Of het zich nu manifesteert als depressie, trauma, angst of, erger nog, psychose. Mentale kwetsbaarheden wachten niet, ze kondigen zich niet op voorhand aan, ze zwijgen niet, ze spreken luid en duidelijk! En toch... Wie behandelt hen? Wie zorgt voor hen? Wie is er als het misgaat? Wanneer we geen veiligheid hebben, geen waardigheid, geen papieren...

De groeiende machteloosheid in onze straten herinnert ons er voortdurend aan dat we niet beter zullen leven zolang de afwijzing van de ander, de “buitenlander”, zijn plaats inneemt in onze politiek.

Zoals Amin Maalouf zou zeggen: ‘Het is onze blik die anderen vaak vergrendelt in hun meest beperkende identiteiten, en het is ook onze blik die hen kan bevrijden’ Amin Maalouf, Moorddadige identiteiten.”

Mathilde Sénépart, psychologe – Artsen Zonder Grenzen

Wat doet Artsen Zonder Grenzen in België?

Artsen Zonder Grenzen is sinds 2015 aanwezig in België en werkt aan de toegang tot geestelijke en medische gezondheidszorg voor migranten in situaties van uitsluiting. Dit omvat niet-begeleide minderjarigen, mensen die worden vastgehouden in administratieve centra, mensen die in kraakpanden wonen in precaire hygiënische omstandigheden en zonder dat er gezondheidszorg wordt verleend, en mensen die getroffen zijn door noodsituaties.  

Om geestelijke gezondheid aan te pakken - een van de meest dringende behoeften onder ontheemde bevolkingsgroepen, organiseert Artsen zonder Grenzen groepssessies voor psychosociale ondersteuning. Dit groepsgebaseerde model stelt ons in staat om de ondersteuning uit te breiden naar een breder aantal individuen en tegelijkertijd de personen te identificeren die meer risico lopen en mogelijk intensievere, individuele zorg nodig hebben. Deze benadering is met name relevant in contexten waar de geestelijke gezondheidszorg overbelast is en de middelen beperkt zijn.

Migranten ervaren vaak een combinatie van psychische problemen (bijv. PTSS, depressie, angst) en sociale ontwrichting, waaronder de erosie van vertrouwen, het verbreken van gemeenschapsbanden en isolement. Groepsinterventies bevorderen niet alleen emotionele verwerking en symptoomverlichting, maar bouwen ook sociale cohesie en veerkracht weer op - een sleutelfactor bij herstel.

Van januari tot juni 2025 hebben we 33 psychosociale groepssessies gehouden, met in totaal 257 deelnemers op twee primaire locaties: verschillende kraakpanden en één NMBV (Niet-Begeleide Minderjarige) Centrum. De meest voorkomende diagnoses waren trauma en stress, depressie, psychose en angst.

Systemische barrières voor aangepaste MH-zorg:  

Navigeren door het gezondheidszorgsysteem blijft een belangrijke hindernis voor onze bevolking, als gevolg van taalproblemen, bureaucratische vereisten en een gebrek aan diensten die zijn aangepast aan mensen die ongedocumenteerd zijn of in precaire of mobiele omstandigheden leven.

Ondanks onze inspanningen blijft de verdere doorverwijzing van personen met complexe behoeften ernstig beperkt vanwege meerdere systemische barrières.

Meer weten over het niet-opvangbeleid en de negatieve gevolgen ervan voor asielzoekers in België? Download het laatste rapport “Niet-opvangbeleid, een overzicht”.